Het ontwikkelen van en werken met open leermateriaal is voor scholen een leertraject. Zes veldexpertscholen zijn sinds september 2023 enthousiast en intensief hiermee bezig. Maar moet het altijd digitaal leermateriaal zijn of mag het ook op papier? En hoe past kunstmatige intelligentie in dit verhaal? ‘Zie als docent AI maar als je bondgenoot.’ 

In het kort:

• Het beste onderwijs kan een mix zijn van methode, eigen en open leermateriaal. 
• Afstappen van het compleet volgen van een methode is soms wel spannend. 
• Voor docent kan AI creativiteit toevoegen, nieuwe ideeën genereren en tijd besparen. 

In het veldexperttraject zorgt adviseur Simon Sturm van VO-content voor de begeleiding van ROER College Schöndeln. ‘Ik stel graag de docent in staat om samen met collega’s het onderwijs te ontwerpen dat ze aan leerlingen willen geven’, zegt Sturm. ‘Daarbij krijgen ze natuurlijk mogelijkheden om te differentiëren en kunnen ze leermateriaal aanpassen aan de lokale context. Vanuit VO-content bieden we de basis waarmee docenten in staat zijn om de stap te maken naar open leermateriaal.’

Meedoen als veldexpertschool is een manier om het gesprek over (open) leermateriaal en onderwijskwaliteit te voeren en er samen met andere scholen mee bezig te zijn, vindt Van de Mortel. ‘Wij ontwikkelen bijvoorbeeld leermateriaal voor id+, een schooleigen vak waarin we bèta, cultuur en bewegen combineren. En dat eigen leermateriaal willen we niet voor onszelf houden, dat willen we delen.’ 

Goede balans tussen digitaal en folio materiaal

Bij het werken met open leermateriaal kiezen docenten en secties zelf welke leermiddelen nodig zijn voor het beste onderwijs. ‘Dat zal soms een methode zijn’, zegt Sturm, ‘soms een mix van methode en open leermateriaal, en soms een complete eigen leerlijn van een docent. Er is dus niet één waarheid, het is belangrijk docenten uit te dagen om verder te kijken dan het standaardverhaal.’ Maar dat is voor docenten best spannend, geeft Van de Mortel aan. ‘We zijn een beetje “verslaafd” geraakt aan methodes van uitgevers. Het is ook makkelijk om dat te volgen. Je kunt ervan uitgaan dat het allemaal leerdoeldekkend is bijvoorbeeld. Aan de andere kan vragen docenten terecht om meer regie. En ik zie ook dat veel docenten veel eigen leermateriaal ontwikkelen. Die leraar weet wat het einddoel is, laat hem of haar dan ook zelf kiezen wat wordt behandeld.’ 

Digitalisering speelt in open leermateriaal een belangrijke rol. Toch is er ook in dat opzicht niet één waarheid. ‘Dat is wel het misverstand: dat een van de twee heilig zou zijn’, zegt Van de Mortel. ‘Dat hebben we de afgelopen vijftien jaar wel gemerkt, het gaat om de goede balans tussen offline en online. Dat maakt het waardevol voor de leraar. Kies nu gewoon wat voor een bepaald doel het beste is. De kern van het verhaal is precies wat Simon zegt: laat die leraar dat bepalen, geef de docent de regie.’ ICT is een prima middel voor goed onderwijs en het halen van leerdoelen, vindt Sturm, en open leermiddelen zien we vaak vooral als digitaal materiaal. ‘Maar digitaal is niet altijd een oplossing voor alles. We merken dat docenten en leerlingen juist ook dingen op papier willen. Daarom kijken we hoe we het goede van folio kunnen combineren met open leermateriaal.’ 

Rol van AI

Een ander aspect is de opkomst van kunstmatige intelligentie. Leerlingen gebruiken het al, reken maar. Kan AI ook voor docenten een rol spelen in het onderwijs? Die vraag is zeker onderdeel van het veldexperttraject, zegt Sturm. ‘Niemand weet precies waar het naartoe gaat met AI. We moedigen docenten aan hiermee te experimenteren, want het biedt gigantisch veel kansen voor het genereren van open leermateriaal.’ Van de Mortel is het hier van harte mee eens. ‘Waarom zou je als docent niet samen met AI leermateriaal ontwikkelen?

Dat kan je als leraar zo veel tijd besparen of creativiteit aan je werk toevoegen, omdat het ideeën genereert waar je zelf nog helemaal niet aan hebt gedacht.

Natuurlijk moet je als professional de kwaliteit goed beoordelen, maar toch: zie AI maar als je bondgenoot. De tijd die je ermee bespaart, kun je steken in de kwaliteit van je onderwijs. En in echt contact met je leerling, want volgens mij is dat waar lesgeven om draait. Zo draag je kennis en vaardigheden over.’